Mechanizm wpłuwu speleoterapii i specjalistyczne informacje

Zachorowalność obecnej populacji dziecięcej jest nieustannie bardzo wysoka, dzieci chorują wieokotnie a głównie są to choroby górnych i dolnych dróg oddechwych,  35 % populacji cierpi na róznorodne objawy chorób alergicznych i astmę oskrzelową. Liczba ta znacznie wzrasta u ludzi zamieszkujących wielkie agromeracje miejskie i przemysłowe.

Jedną z nieinwazyjnych metod leczenia takich pacjentów jest speleoterapia, tj. leczenie w jaskiniach i sztucznie wytworzonych przestrzeniach podziemnych. Nazwa speleoterapia nie jest dla tej metody całkowicie trafna. W naszym podejściu przedstawia ona kompleksowe metody lecznicze, gdzie pobyt w podziemiu jest jednym z elementów leczenia, który można przyrównać do pobytu w ogromnym naturalnym inhalatorium. Główny nacisk kładzie się na działanie o charakterze rehabilitacyjno – sportowym, aktywności rekonwalescencyjnej, które są wzmocnione warunkami naturalnymi i bezpośrednim pozytywnym wpływem określonej dawki pobytu w środowisku podziemnym. Rezultatem jest klimatyczna metoda lecznicza, podobna do klasycznej klimatoterapii ale wzbogacona o bezpośrednii wpływ klimatu podziemnego, które należy rozumieć jako uzupełnienie całorocznego kompleksowego leczenia tych pacientów.      

W pobliżu naszego uzdrowiska w masywie górskim Příčná znajduje się opustoszała powyrobiskowa kopalnia Rudnych dołu Zlaté Hory. O wykorzystanie tych pomieszczeń do celów speleoterapii staraliśmy się już wcześniej ale dopiero w roku 1992, w wybranych pomieszczeniach sztolni zostały przeprowadzone dwa próbne badania kliniczne, na grupie 40 dzieci, w której przebywały codziennie dwie i pół godziny przez okres 21 dni, ich pobyt w środowisku podziemnym był połączony z ćwiczeniami odechowymi, aktywością fizyczną i śpiewem. Główną uwagę zwróciliśmy na monitorowanie wskażników aktywności humeralnej i klinicznych metodach dochodzenia z odstępem w czasie 6-ciu i 12-tu miesięcy po ukonćzeniu speleoterapii. Jednocześnie kontrolowaliśmy grupę 40 dziecięcych pacientów, którzy do speleoterapii nie zostałi włączeni.   

Badanie odporności humoralnej przed i po leczeniu speleoterapią u przebadanych dzieci wykazało znaczny wzrost szeregu immunoglobulin grupy IgM, IgA, alfa – 1 –antytrypsynę.

Wyniki badania klinicznego identyfikowane metodą kwestionariusza ankietowego przeprowadzonego u rodziców i pediartów dzieci  6 i 12 miesięcy po leczeniu ze speleoterapią wykazały znaczną poprawę lub poprawe objawów subiektywnych (ogólny stan zdrowia, intensywność kaszlu, katar) średnio u 80 % jak i również znaczną poprawę czy poprwę obiektywnych parametrów ( zmiany skórne – egzema, ataki duszności, nieobecnosć w szkole) średnio u 70 % pacientów. Doszło również do obniżenia całkowitego zużycia leków prawie               u 90 % pacientów.

Wyniki badania klinicznego na kontrolnej grupie dzieci nieleczonych speleoterapią wykazały zasadność istnienia naszego uzdrowiska w ramach kompleksowej opieki medycznej o charakterze prewencyjnym u dzieci przewlekle chorych, wykazano również dodatnią róznicę na korzyć speleoterapii. 

Oczywistością staje się również fakt, ze wszystkie wymagane czynniki fizyczne, chemiczne i mikrobiologiczne, które są niezbędne do wykorzystania przestrzeni podziemnej dla celów speleoterapii, w naszych wybranych przestrzeniach odpowiadają obowiazującym normą w tym stężenie radonu. Wszystkie niezbędne pomiary do badania zostały przeprowadzone przez pracowników : Rudnych dołów Zlate Hory, Wydziału Lekarskiego Uniwersytetu Palackého w Ołomuńcu, Uniwersytetu Wojskowego w Vyškově, Instytutu Technologii – Chemicznej w Pardubicach, Wojewódzką Stację Sanitarno – Epidemiologiczną w Ostrawie i Regionalną Stację Sanitarno – Epidemiologiczną w Bruntalu. 

Wyniki badania klinicznego, rozwój paraetrów immunologicznych odporności humoralnej                   w trakcie leczenia grupy naszych pacientów i wyniki badań fizykalno – chemicznych jak i również badań mikrobiologicznych doprowodziły nas do tego że jesienią 1993 roku rozpoczeliśmy prace nad rekonstrukcją kopalni we współpracy ze specjalistami Rudnych dołów Jesenik jak i również nadzorem Instytutu Górniczego w Czechach. Otwarcie naszego speleoterapeutycznego centrum nastąpiło 1.3.1995. Od tamtej pory centrum dziennie odwiedza średnio 90 pacientów pediatyrycznych w czasie 150 minut. Przez cały okres działalnosci speleoterapii nie odnotowaliśmy ani jednego przypadku ostrej duszności lub ataku klaustrofobii.

Pomieszczenia do speleoterapii leżą na wysokości 620 m n.p.m wykorzystane zostało około 1600 metrów podziemnych korytarzy o maksymalnej głebokości 93 m pod powierzchnią ziemi.   

Doświadczenia kliniczne działalności speleoterapii po 20 –tu latach są praktycznie identyczne z doświadczeniem oraz wynikami innych badań w Europie, efekt terapeutyczny trwa średnio przez okres 9 miesięcy. Dlatego zaleca się powtórzenie długotrwałego pobytu leczniczego ze speleoterapią za 9-12 miesięcy po ukończeniu leczenia u nas.      

Mechanizm działania speleoterapii jest ciągle stałym przedmiotem badań, które wykazały znaczące działanie immunostymulujące środowiska podziemnego na organizm ludzki, zarówno w zakresie odporności wrodzonej w tym odporność konkretnego obszaru ( zarówno humoralnej jak i komórkowej).

Mikroklimat środowiska podziemnego tworzą aerozole, które maja określone cechy. Właściwości te decydują czy środowisko podziemne nadaje się do speleoterapii czy nie jest korzystne. Podstawowym i niezbędnym warunkiem tych właściwości jest ich stabilność.

Dla celów speleoterapii niezbędne warunki klimatyczne środowiska podziemnego powinny zapewnić :

- Stała temperatura  - która nie powinna się wahać w ciągu dnia lub w ciągu roku kalendarzowego – v Zlatých Horách średnia temperatura wynosi 7,5^oC.

- Stała wilgotność – u nas wynosi 97, 8 %

- Zapewnienie wymiany powietrza i nieznaczny przepływ powietrza 

- System wentylacji jest naturalny, depresyjny, pracuje na zasadzie systemu różnicy temperatur środowiska kopalni i temperatury zewnętrznej. W ten sposób zapewnione jest tzw. „ samooczyszczanie ”  przestrzeni podziemnej – w naszym przypadku może być dostępna przez 20 godzin dziennie.

- Środowisko wolne od zarazków, cząstek kurzu i alergenów 

- Środowisko wolne od miotyków ( grzybów i pleśni )

- czynnik ph wewnętrznej przestrzeni pod ziemią  - nie przekracza 5,5 ( dzięki tej wartości utrzymana jest bakteriobójcza lub bakteriostatyczna funkcja aerozolu

- wysoka zawartość jonów ujemnych i współczynnika jednobiegunowości „P”-                             (stosunek jonów dodatnich i ujemnych) jest czynnikiem decydującym o przydatności i nieprzydatności podziemnej przestrzeni do speleoterapii. Jeżeli stężenie tych jonów jest wystarczająco wysokie a współczynnik „P” jest bliski 1,0 środowisko te spełnia dobre warunki mikroklimatu podziemnego dla celów speleoterapii. W naszym przypadku wynosi on 1,0. 

- wielkość cząstek aerozolu 0,2 - 0,5µ (ma umożliwić jego przenikanie do pęcherzyków płucnych 

- Brak ozonu

- Wewnętrzne stężenie gazów ( podane w ppm )

- Gęstość i objętość równoważnej aktywności Rn (OAR, EOAR) - jest zazwyczaj inna, stężenie radonu powinno wynosić do 1000 Bq / ^m3.       W środowisku podziemnej przestrzeni w Zlatych Horach OAR utrzymuje się na poziomie około 500 Bq/m³ wartość tą można regulować.